برای افرادی که زندگی جنسی خود را شروع کرده‌‌اند، آگاهی از روش‌های پیشگیری اورژانسی از بارداری اهمیت بسیاری دارد. قرص های اورژانسی به عنوان یکی از این روش‌ها در مواقع ضروری، مورد توجه بانوان قرار می‌گیرد؛ اما سوالات زیادی در مورد نحوه استفاده، تأثیرات جانبی، زمان مصرف و حتی میزان اثر بخشی این قرص‌ها وجود دارد که می‌تواند ذهن افراد را به خود مشغول کند.
به همین دلیل، در این مقاله به پرسش و پاسخ قرص اورژانسی همراه با دکتر مژده نامداری می‌پردازیم تا شما بتوانید در این زمینه جواب سوالات خود را بگیرید.
فهرست مطالب
1. قرص اورژانسی چطور مصرف می‌شود؟
قرص ضد بارداری اورژانسی، برای جلوگیری از بارداری ناخواسته بعد از رابطه جنسی محافظت نشده یا زمانی که روش‌های پیشگیری دیگر مثل کاندوم درست عمل نکرده است، استفاده می‌شود. این قرص باید در اولین فرصت ممکن پس از رابطه جنسی مصرف شود تا اثر بخشی بیشتری داشته باشد.
برای مصرف جلوگیری اورژانسی، می‌توانید آن را همراه غذا یا بدون غذا مصرف کنید. با این حال، اگر پس از مصرف قرص دچار حالت تهوع شدید و ظرف 2 ساعت پس از مصرف استفراغ کردید، باید یک قرص دیگر دوباره مصرف کنید تا اثرگذاری آن حفظ شود.
2. زمان مصرف قرص اورژانسی چگونه است؟
همانطور که گفتیم، برای اثر بخشی بیشتر، قرص های اورژانسی ضد بارداری را در کوتاه‌ترین زمان ممکن بعد از رابطه جنسی مصرف کنید:
- قرص لوونورژسترل (1 دوزه): یک عدد قرص 1.5 میلی گرم باید در اولین فرصت مصرف شود.
- قرص لوونورژسترل (2 دوزه): قرص اول بلافاصله بعد از رابطه مصرف شود و قرص دوم 12 ساعت بعد از قرص اول خورده شود.
- قرص اولیپریستال (Ella): می‌توانید این قرص را تا 120 ساعت (5 روز) پس از رابطه مصرف کنید، اما در اولین فرصت بهتر است.
3. مدت زمان تاثیر قرص اورژانسی چقدر است؟
مدت زمان اثر بخشی قرص پیشگیری اورژانسی، به نوع قرص و زمان مصرف آن پس از رابطه جنسی بستگی دارد. در حالت کلی، این قرص در بازه زمانی مشخصی می‌تواند از بارداری جلوگیری کند، اما هرچه زودتر مصرف شود تأثیر بیشتری دارد:
- قرص لوونورژسترل: این نوع قرص اورژانسی (مثل “تنسی” یا “Postinor”) تا 72 ساعت (3 روز) پس از رابطه جنسی مؤثر است. بهترین تأثیر آن نیز در 24 ساعت اول است و احتمال پیشگیری از بارداری به حدود 95% می‌رسد. بعد از 24 ساعت، اثر بخشی کاهش می‌یابد و در بازه 48 تا 72 ساعت به حدود 58 درصد تا 85 درصد می‌رسد.
- قرص اولیپریستال (Ella): این قرص تا 120 ساعت (5 روز) پس از رابطه جنسی محافظت نشده مؤثر است. نسبت به لوونورژسترل، اثربخشی بیشتری در بازه زمانی طولانی‌تر دارد، اما مانند تمام قرص‌ها، مصرف زودتر از بارداری بهتر جلوگیری می‌کند.
4. از کجا بفهمیم قرص اورژانسی اثر کرده است؟
تشخیص اینکه قرص اورژانسی اثر کرده است یا خیر، معمولاً بر اساس نشانه‌های زیر انجام می‌شود. این قرص‌ها در بیشتر موارد موثر است، اما توجه به وضعیت بدن و چرخه قاعدگی‌تان نیز می‌تواند کمک کننده باشد:
-
شروع قاعدگی: اگر پس از مصرف قرص اورژانسی، قاعدگی شما در زمان مورد انتظار (یا کمی زودتر یا دیرتر) آغاز شود، این نشانه‌ای است که قرص اثر کرده و بارداری رخ نداده است. ممکن است قاعدگی شما کمی متفاوت باشد (از نظر شدت یا مدت)، اما این تغییرات معمولاً طبیعی است.
- تأخیر در پریود: اگر قاعدگی شما بیش از یک هفته از زمان معمول خود به تأخیر افتاد، ممکن است نیاز به انجام تست بارداری داشته باشید. تأخیر طولانی می‌تواند نشانه‌ای از بارداری باشد.
- علائم بارداری را بررسی کنید: اگر پس از مصرف قرص اورژانسی علائمی مانند حالت تهوع شدید، حساسیت پستان‌ها یا خستگی غیرعادی داشتید و پریود نیز به تأخیر افتاد، بهتر است تست بارداری انجام دهید.
-
تست بارداری: برای اطمینان کامل، می‌توانید حدود 3 هفته پس از مصرف قرص اورژانسی، یک تست بارداری خانگی انجام دهید. این بهترین روش برای بررسی اثربخشی قرص است.
-
توجه به عوارض جانبی: مصرف قرص اورژانسی ممکن است باعث عوارض موقتی مانند لکه بینی، حالت تهوع یا تغییرات در چرخه قاعدگی شود. این عوارض به معنای عدم تأثیر قرص نیست و معمولاً طبیعی می‌باشد.
5. در چه صورت قرص اورژانسی اثر نمی‌کند؟
قرص اورژانسی در صورتی اثر نمی‌کند که زمان مصرف آن از محدوده توصیه شده، گذشته باشد. زیرا این قرص‌ها برای جلوگیری از لقاح طراحی شده است و پس از لقاح یا جایگزینی تخمک بارور شده در رحم، نمی‌تواند از بارداری جلوگیری کند. همچنین اگر رابطه محافظت نشده جدیدی پس از مصرف قرص داشته باشید، قرص اورژانسی نمی‌تواند از بارداری بعدی جلوگیری نماید. در این صورت، باید از روش‌های پیشگیری دیگر استفاده کنید.
مصرف همزمان برخی داروها (مانند داروهای ضد تشنج، آنتی بیوتیک‌ها یا داروهای گیاهی مثل گل راعی) نیز ممکن است اثر بخشی قرص را کاهش دهد.
6. آیا مصرف قرص اورژانسی می‌تواند کاملا از بارداری جلوگیری کند؟
مصرف قرص جلوگیری از حاملگی اورژانسی، می‌تواند به طور قابل توجهی احتمال بارداری را کاهش دهد، اما هیچ گاه تضمین 100 درصدی برای جلوگیری از بارداری نیست. اثر بخشی این قرص‌ها به عواملی مانند زمان مصرف، مرحله چرخه قاعدگی و شرایط فردی بستگی دارد. اگر قرص بلافاصله پس از رابطه جنسی پر ریسک مصرف شود، احتمال موفقیت بسیار بالاست، اما با گذشت زمان اثر بخشی آن کاهش می‌یابد.
همچنین، اگر لقاح پیش از مصرف قرص جلوگیری از بارداری اورژانسی رخ داده باشد، این دارو نمی‌تواند مانع بارداری شود. بنابراین، قرص اورژانسی یک روش اضطراری است و نباید به عنوان یک راه حل دائمی یا مطمئن برای پیشگیری از بارداری استفاده شود.
7. عوارض قرص اورژانسی بر پریود چیست؟
مصرف قرص اورژانسی می‌تواند باعث تغییراتی در چرخه قاعدگی و رحم شما شود که معمولاً موقتی و طبیعی است. این تغییرات به دلیل تأثیر هورمون‌های موجود در قرص بر بدن رخ می‌دهد. برخی از عوارض رایج قرص اورژانسی بر پریود عبارتند از:
- تأخیر یا زودتر شدن پریود: ممکن است قاعدگی شما زودتر از موعد یا با چند روز تأخیر رخ دهد. این تغییر معمولاً تا یک هفته طبیعی است، اما اگر بیش از یک هفته تأخیر داشتید، بهتر است تست بارداری انجام دهید.
-
لکه بینی یا خونریزی خفیف: برخی بانوان پس از مصرف قرص اورژانسی دچار لکه بینی یا خونریزی خفیف می‌شوند. این حالت موقتی است و جای نگرانی ندارد.
-
تغییر در شدت خونریزی: پریود شما ممکن است سبک‌تر یا شدیدتر از حالت معمول باشد. این تغییر ناشی از اثرات هورمونی قرص است و اغلب در چرخه‌های بعدی به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
-
بی نظمی در چرخه قاعدگی: مصرف قرص اورژانسی ممکن است باعث شود چرخه قاعدگی شما در ماه جاری نامنظم شود. معمولاً این بی نظمی به صورت موقتی است و چرخه در ماه‌های بعد دوباره منظم می‌شود.
8. چند روز بعد از مصرف قرص اورژانسی پریود می‌شویم؟
زمان پریود شدن پس از مصرف قرص اورژانسی ممکن است در هر خانم متفاوت باشد. اما معمولاً قاعدگی در زمان نرمال خود یا با کمی تغییر رخ می‌دهد. برخی افراد ممکن است زودتر از موعد پریود شوند، در حالی که برای دیگران قاعدگی چند روز تا یک هفته به تأخیر بیفتد.
اگر پریود بیش از یک هفته به تأخیر افتاد، بهتر است یک تست بارداری انجام دهید تا از عدم بارداری مطمئن شوید. خوب است بدانید، مصرف قرص اورژانسی می‌تواند چرخه قاعدگی را به طور موقت نامنظم کند، اما این تغییرات در چرخه‌های بعدی به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
9. علت پریود نشدن بعد از قرص اورژانسی چیست؟
علت طولانی شدن پریودی بعد از مصرف قرص اورژانسی یا پریود نشدن، به دلیل تأثیر هورمون‌های موجود در قرص بر چرخه قاعدگی و عملکرد طبیعی بدن است. قرص‌های اورژانسی حاوی دوز بالایی از هورمون‌هایی مانند لوونورژسترل یا اولیپریستال است که می‌تواند تعادل طبیعی هورمون‌ها را مختل کرده و باعث تغییراتی در شدت و مدت خونریزی شود. این هورمون‌ها ممکن است پوشش داخلی رحم (اندومتر) را تحت تأثیر قرار دهد و باعث شود که خونریزی طولانی‌تر از حد معمول شود.
همچنین، عواملی مانند واکنش فردی بدن به قرص، وضعیت چرخه قاعدگی قبل از مصرف، یا وجود استرس و نگرانی نیز می‌تواند بر مدت زمان پریود تأثیر بگذارد.
10. بعد قرص اورژانسی پریود شدم یعنی باردار نیستم؟
بله، اگر پس از مصرف قرص جلوگیری اورژانسی از بارداری، پریود شده‌اید احتمال حاملگی بسیار کم است و به این معنی است که باردار نیستید. پریود شدن نشان دهنده این است که پوشش داخلی رحم تخریب شده و تخمک بارور نشده است، بنابراین بارداری رخ نداده است.
با این حال، اگر خونریزی شما به صورت لکه بینی یا غیرعادی باشد و شبیه پریود معمول شما نباشد، ممکن است نیاز به بررسی بیشتری داشته باشید. در چنین مواردی، بهتر است برای اطمینان بیشتر، یک تست بارداری انجام دهید، به خصوص اگر رابطه جنسی محافظت نشده داشته‌اید و نگران هستید.
به طور کلی، پریود شدن بعد از مصرف قرص پیشگیری اورژانسی نشانه خوبی است که قرص اثر کرده و از بارداری جلوگیری شده است. اگر باز هم شک یا نگرانی دارید، مشورت با یک پزشک می‌تواند به شما کمک کند.
11. عوارض قرص اورژانسی چگونه است؟
مصرف قرص‌های اورژانسی، به دلیل دوز بالای هورمون‌ها ممکن است با عوارض موقتی همراه باشد. این عوارض از فردی به فرد دیگر متفاوت است و معمولاً خفیف و گذرا است. برخی از رایج‌ترین عوارض قرص اورژانسی عبارتند از:
- تهوع و استفراغ: یکی از شایع‌ترین عوارض مصرف قرص اورژانسی، استفراغ و تهوع است. اگر استفراغ در کمتر از دو ساعت پس از مصرف رخ دهد، ممکن است نیاز باشد قرص دوباره مصرف شود.
- لکه بینی یا خونریزی نامنظم: ممکن است پس از مصرف قرص لکه بینی یا خونریزی خفیف بین پریودها رخ دهد که معمولاً موقتی است.
- تأخیر یا تغییر در زمان پریود: پریود شما ممکن است زودتر یا دیرتر از موعد رخ دهد و شدت یا مدت آن نیز ممکن است تغییر کند.
- سردرد و سرگیجه: برخی افراد ممکن است پس از مصرف قرص دچار سردرد یا احساس سرگیجه شوند.
- درد شکم یا گرفتگی عضلات: درد خفیف در ناحیه شکم یا گرفتگی ممکن است پس از مصرف قرص رخ دهد.
- احساس خستگی یا ضعف: ممکن است پس از مصرف قرص احساس خستگی یا بی‌حالی کنید.
- تغییرات خلق و خو: به دلیل تأثیر هورمون‌ها، برخی بانوان ممکن است تغییرات خلق و خو یا احساساتی مانند اضطراب یا افسردگی را تجربه کنند.
- حساسیت در سینه‌ها: ممکن است سینه‌ها کمی حساس‌تر یا دردناک شود که بعد از چند روز برطرف می‌شود.
12. عوارض قرص اورژانسی تا چند روز ادامه دارد؟
عوارض قرص اورژانسی بارداری، معمولاً بین ۱ تا ۷ روز بعد از مصرف ادامه دارد. بسیاری از افراد ممکن است فقط 1 الی 2 روز علائمی مثل حالت تهوع، سردرد، یا درد شکم را تجربه کنند، اما در برخی موارد ممکن است این علائم تا 1 هفته نیز طول بکشد.
اگر عوارض شما بیش از یک هفته ادامه پیدا کرد یا شدیدتر شد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
13. چگونه عوارض قرص اورژانسی را از بین ببریم؟
برای کاهش عوارض قرص اورژانسی، رعایت نکات زیر می‌تواند برای شما مؤثر باشد:
-
مصرف قرص با غذا: خوردن قرص همراه با وعده غذایی سبک می‌تواند احتمال تهوع را کاهش دهد.
-
نوشیدن آب کافی: کم آبی بدن ممکن است علائم را تشدید کند، بنابراین بهتر است آب کافی و نوشیدنی‌های طبیعی بنوشید.
-
استراحت: در صورت احساس خستگی یا سرگیجه، بهتر است چند ساعت استراحت داشته باشید و فعالیت‌های سنگین خود را به زمان دیگری موکول کنید.
-
استفاده از مسکن در صورت نیاز: در صورت بروز سردرد یا دردهای شکمی، مصرف مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن توصیه می‌شود (به حساسیت‌های دارویی توجه کنید).
14. آیا مصرف قرص اورژانسی باعث ناباروری می‌شود؟
خیر، مصرف قرص اورژانسی باعث ناباروری شما نمی‌شود. این قرص‌ها تنها با تأثیر گذاری موقت بر روند تخمک گذاری یا جلوگیری از لقاح، مانع از بارداری می‌شود و اثر بلند مدتی بر باروری زنان ندارد. حتی در صورت مصرف چند باره این قرص‌ها، باروری به طور دائمی آسیب نمی‌بیند؛ اگر چه استفاده مکرر ممکن است نظم قاعدگی را برای مدتی مختل کند.
به همین دلیل، توصیه می‌شود از قرص اورژانسی تنها در موارد اضطراری استفاده شود و برای پیشگیری منظم از بارداری، روش‌های مطمئن‌تری مانند قرص‌های ضدبارداری روزانه، کاندوم یا IUD به کار گرفته شود.
15. استفاده از قرص اورژانسی در شیردهی و پریود مجاز است؟
بله، مصرف قرص اورژانسی در دوران شیردهی و همچنین در ایام قاعدگی مجاز است. اگر چه برخی انواع قرص پیشگیری اورژانسی ممکن است مقدار بسیار کمی هورمون وارد شیر مادر کند، اما این مقدار به حدی ناچیز است که معمولاً مشکلی برای نوزاد ایجاد نمی‌کند. در عین حال، پزشکان اغلب توصیه می‌کنند که مادران شیرده، از نوع لوونورژسترل (مانند قرص ال-دی یا لوویون) که با شیردهی سازگارتر است، استفاده کنند.
در مورد دوران قاعدگی نیز، در صورتی که رابطه محافظت نشده‌ای اتفاق افتاده باشد، استفاده از قرص پیشگیری اورژانسی از بارداری، بلامانع است. اما توجه داشته باشید، همانطور که اشاره کردیم مصرف این دارو ممکن است باعث ایجاد تغییراتی در الگوی قاعدگی شود، مانند جلو یا عقب افتادن پریود یا حتی لکه بینی.
16. قرص اورژانسی برای چه کسانی مناسب نیست؟
مصرف قرص ضدبارداری اورژانسی برای همه بانوان مناسب نیست و بهتر است با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف شود. این داروها به طور کلی برای کسانی که به هورمون‌های موجود در آن حساسیت دارند، مناسب نیست. در صورتی که فرد سابقه مشکلات جدی مانند لخته شدن خون، بیماری‌های کبدی یا قلبی و یا اختلالات هورمونی داشته باشد، بهتر است از مصرف این دارو خودداری کند.
همچنین، زنان باردار نباید از جلوگیری از بارداری اورژانسی استفاده کنند، زیرا این داروها برای خاتمه بارداری طراحی نشده و ممکن است خطراتی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. افراد زیر ۱۸ سال یا کسانی که دچار مشکلات جدی روانی یا فیزیکی هستند نیز باید مصرف این دارو را با مشورت پزشک خود انجام دهند.
17. آیا قرص اورژانسی از انتقال بیماری جلوگیری می‌کند؟
قرص‌های اورژانسی تنها برای پیشگیری از بارداری ناخواسته طراحی شده است و هیچ گونه تاثیری در پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی (STDs) ندارد. دقت کنید، این دارو فقط در صورتی موثر است که رابطه جنسی بدون استفاده از روش‌های پیشگیری دیگر یا در صورت شک به پاره شدن کاندوم، مصرف شود. برای جلوگیری از انتقال بیماری‌های مقاربتی، استفاده از کاندوم و تزریق واکسن گارداسیل ضروری است.
ما در این مقاله، به پرسش و پاسخ قرص اورژانسی پرداختیم. اگر هنوز سوالی دارید که جوابی برای آن پیدا نکردید، می‌توانید پرسش خود را در بخش کامنت از دکتر مژده نامداری، متخصص زنان و زایمان در تهران بپرسید و پاسخ بگیرید.
