علت تعریق زیاد یا هایپرهیدروزیس چیست؟

تاکنون نام اصطلاح پزشکی هایپرهیدروزیس را شنیده‌اید؟ عرق کردن یک واکنش طبیعی است، مثلا در هوای گرم، فعالیت بدنی، استرس و احساس ترس یا خشم عرق می‌کنیم. عرق کردن عملکرد طبیعی بدن است که به تنظیم دمای بدن شما کمک می‌کند. عرق کردن ترشح مایعی مبتنی بر نمک از غدد عرق شما است. با رسیدن به سن بلوغ، اکثر مردم شروع به استفاده از ضدتعریق برای به حداقل رساندن تعریق و بوی عرق می‌کنند. تعریق زیاد یا کم می‌تواند نشان دهنده وجود یک مشکل پزشکی باشد. علاوه بر این، تعریق همراه با علائم دیگر ممکن است نشان‌دهنده یک وضعیت سلامتی باشد. این نشانه‌ها می‌توانند به پزشک اطلاعات ارزشمندی ارائه دهند که در تشخیص و درمان مشکلات پزشکی کمک کند.

تعریق بیش از حد یا هایپرهیدروزیس چیست؟

هایپرهیدروزیس عارضه است که باعث تعریق بیش از حد زیر بغل، دست‎‌ها و پاها می‌شود. این وضعیت می‌تواند خجالت آور باشد و ممکن است شما را از انجام کارهای روزمره باز دارد. در مقابل هیپوهیدروز نیز عارضه فقدان عرق است. عرق راه بدن شما، برای رهاسازی گرمای اضافی است. اگر دچار هیپوهیدروزیس باشید، ممکن است بدنتان دچار کم آبی و گرمازدگی بیش از حد شود. در هر دو صورت باید با پزشک مشورت کنید.

با داشتن هایپرهیدروزیس، بدون هیچ دلیل مشخصی بیش از حد معمول عرق می‌کنید. علت زمینه ای بستگی به نوع هیپرهیدروزیس دارد که به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می شود. انواع هایپرهیدروز عبارتند:

هایپرهیدروز کانونی اولیه

عرق کردن عمدتا در پاها، دست‌ها، صورت، سر و زیر بغل شما رخ می‌دهد. نوع اولیه معمولا از دوران کودکی شروع می‌شود. حدود 30 تا 50 درصد از افراد مبتلا به این نوع، سابقه خانوادگی تعریق بیش از حد دارند. در هایپرهیدروز اولیه عرق کردن همزمان بصورت متقارن در بدن اتفاق می‌افتد مثلا کف دو دست. همچنین زمانی که از خواب بلند می‌شوید در نواحی نام برده عرق ندارید.

هایپرهیدروزیس عمومی ثانویه

هیپرهیدروزیس عمومی ثانویه تعریق ناشی از یک بیماری یا تحت یک عارضه جانبی برای برخی داروها است. نوع ثانویه معمولا در بزرگسالی شروع می‌شود و ممکن است در تمام بدن یا فقط در یک ناحیه عرق کنید. همچنین ممکن است هنگام خواب عرق کنید. مهمترین بیماری‌هایی که می تواند باعث ایجاد نوع ثانویه شود می توان به بیماری قلبی، سرطان، پرکاری تیروئید، یائسگی و … اشاره کرد. انواع مختلفی از داروهای بدون نسخه نیز می توانند باعث هایپرهیدروزیس شوند. به عنوان مثال تعریق بیش از حد یکی از عوارض جانبی رایج داروهای ضد افسردگی مانند دسیپرامین (نورپرامین)، نورتریپتیلین (Pamelor) و پروتریپتیلین است.

درمان هایپرهیدروزیس عمومی ثانویه به شرایط زمینه‌ای که باعث تعریق شما می‌شود، بستگی دارد. اگر فکر می‌کنید تعریق شما از عارضه جانبی دارو است، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک تعیین خواهند کرد که آیا امکان تغییر دارو یا کاهش دوز برای شما وجود دارد یا خیر.

نحوه عملکرد عرق کردن

بدن شما به طور متوسط به سه میلیون غده عرق مجهز است. در بدن ما دو نوع غدد عرق وجود دارد: غده اکرین و آپوکرین. غدد عرق اکرین در سراسر بدن شما قرار دارند و عرق سبک و بی بو تولید می‌کنند. غدد عرق آپوکرین در فولیکول‌های مو در قسمت‌های زیر بدن شما متمرکز شده اند مانند پوست سر، زیر بغل و کشاله ران. این غدد عرق سنگین و پر از چربی را آزاد می کنند که دارای بوی مشخصی است. بویی که به آن بوی بدن گفته می شود. بوی بدن زمانی بوجود می آید که عرق آپوکرین تجزیه و با باکتری‌های روی پوست شما مخلوط شود.

سیستم عصبی، عملکرد تعریق شما را کنترل می‌کند. مثلا هنگامی که هوا گرم است یا دمای بدن شما به دلیل ورزش یا تب بالا می‌رود، عرق از طریق مجاری در پوست شما ترشح می‌شود. سطح بدن شما را مرطوب می‌کند و در حین تبخیر شما را خنک می‌کند. عرق بیشتر از آب تشکیل شده است، اما حدود 1 درصد عرق ترکیبی از نمک و چربی است.

هایپرهیدروزیس چگونه تشخیص داده می شود؟

تعریق بیش از حد در ابتدا از طریق توصیف شرح حال شما انجام می‌شود. اگر تعریق به اندازه‌ای باشد که برای فرد احساس ناراحتی و ناخوشایندی دارد و باعث مشکلات در انجام فعالیت‌های روزمره شود، و همچنین حداقل یکبار در هفته رخ دهد، ممکن است شخص دچار تعریق بیش از حد یا هایپرهیدروزیس باشد. تعریق بیش از حد نیز میزان و شدت متفاوتی دارد؛ برخی افراد ممکن است فقط در شرایط خاصی مانند انجام کارهای دقیق کمی تعریق کنند، در حالی که برخی دیگر همیشه در نقاط مختلفی از بدنشان مانند دستها، پاها و زیر بغل به میزان زیادی تعریق داشته باشند.

علاوه بر شرح حال شما، برخی آزمایش‌ها نیز برای تشخیص تعریق بیش از حد وجود دارد. به عنوان مثال، آزمایش مینور (آزمایش ید-نشاسته) و آزمایش‌ خون و ادرار را برای تعیین اینکه آیا هیپرهیدروزیس دارید انجام می‌دهند. اکثر پزشکان هیپرهیدروزیس اولیه را بر اساس شرح حال و معاینه فیزیکی تشخیص می دهند.

علائم تعریق بیش از حد اولیه

این عوامل ممکن است نشان دهند که شما هیپرهیدروزیس کانونی اولیه دارید. برای تشخیص دقیق‌تر باید به پزشک مراجعه کنید.

• تعریق بیش از حد که حداقل به مدت شش ماه بدون دلیل ظاهری رخ داده است.
• عرقی که در هر دو طرف بدن شما تقریباً به یک اندازه ایجاد می‌شود.
• تعریق بیش از حد حداقل یک بار در هفته اتفاق می‌افتد.
• تعریق که در فعالیت‌های روزانه شما (مانند کار یا روابط) اختلال ایجاد می‌کند.
• تعریق بیش از حد که از سن کمتر از 25 سال شروع شودو
• عرق نکردن در خواب
• سابقه خانوادگی هیپرهیدروزیس

راه‌های درمان تعریق بیش از حد

برای درمان تعریق بیش از حد یا همان هایپرهیدروزیس اولیه، چندین گزینه درمانی در نظر گرفته می‌شود. ابتدا، پزشک ممکن است یک ضدتعریق حاوی کلرید آلومینیوم تجویز کند که قوی‌تر از ضدتعریق‌های معمولی است و معمولاً برای درمان موارد خفیف هایپرهیدروزیس مورد استفاده قرار می‌گیرد. راه‌های دیگر درمان هیپرهیدروزیس موارد زیر است:

بوتاکس (سم بوتولینوم)

در حال حاضر بهترین درمان هایپرهیدروز تزریق بوتاکس است. این درمان ایمن و بدون تهاجم برای هایپرهیدروزیس شدید هم مورد استفاده قرار گیرد. بوتاکس با مسدود کردن اعصابی که غدد عرق را تحریک می‌کنند، اثر می‌گذارد. برای دستیابی به نتایج مطلوب ممکن است به چندین تزریق نیاز باشد. بوتاکس برای درمان تعریق زیر بغل، کف دستها، میگرن و… استفاده می شود.

یونتوفورزیس

این روش از یک دستگاهی استفاده می‌کند که جریان‌های الکتریکی را هنگام غوطه‌ور شدن در آب به بدن شما ارسال می‌کند. این جریان‌ها معمولاً به دست‌ها، پاها یا زیر بغل شما می‌رسند و موقتاً غدد عرق را مسدود می‌کنند.

داروهای آنتی کولینرژیک

این داروها می‌توانند تعریق عمومی را کاهش دهند. آنها از عملکرد استیل کولین جلوگیری می‌کنند. استیل کولین ماده‌ای شیمیایی است که بدن شما برای تحریک غدد عرق استفاده می‌کند. اثر این داروها حدود دو هفته طول می کشد. عوارض جانبی ممکن از این داروها شامل یبوست و سرگیجه می‌شود.

میرادرای

میرادرای، یک روش درمانی برای کنترل تعریق زیر بغل است که بر پایه اعمال امواج الکترومغناطیس به غدد عرق و ترمولیز آنها تأثیر می‌گذارد. این روش دارای معایبی مانند پرهزینه بودن، دردآور بودن و احتمال وقوع عوارض مهم مانند آسیب به بافت‌های عصبی ناحیه است.

عمل جراحی

اگر تعریق شما محدود به زیر بغل باشد، جراحی ممکن است کمک کند. یک روش شامل برداشتن غدد عرق زیر بغل است و یا روش دیگر انجام سمپاتکتومی آندوسکوپی قفسه سینه که شامل قطع اعصابی است که پیام‌ها را به غدد عرق می‌رسانند.

این گزینه‌های درمانی ممکن است بسته به شدت و نوع تعریق، توسط پزشک مورد بررسی و تجویز شوند.

درمان های خانگی

درمان های خانگی مانند استفاده از برخی پمادهای بدون نسخه گیاهی، پودر و پد عرق گیر و جوش شیرین و عرق کاسنی هیچ کدام برای درمان تعریق بیش از اندازه موثر نیستند.

توصیه های لازم برای تعریق بیش از اندازه

این راهکارها هیچ کدام در درمان هایپرهیدروزیس به طور تنها موثر و مفید نیست. اما رعایت موارد زیر در کنار درمان‌های پزشکی به خصوص بوتاکس زیربغل و کف دست می‌تواند از شدت ناراحتی این عارضه کم کند.

1. ضدتعریق حاوی دئودورانت تهیه کنید.
   برای استفاده از ضد تعریق و دئودورانت باید تفاوت آن ها را بدانید. ضد تعریق ها با مسدود کردن مجاری عرق عمل می‌کنند تا عرق نتواند به سطح پوست ما برسد. دئودورانت‌ها از تعریق جلوگیری نمی‌کنند، بلکه هدفشان پوشاندن بویی است که توسط باکتری‌ها هنگام عرق کردن ایجاد می‌شود. بهتر است ضد تعریقی خریداری کنید که حاوی دئودورانت باشد.
2. ضدتعریق را شب‌ها استفاده کنید.
   برای بهترین نتیجه از ضد تعریق خود، اطمینان حاصل کنید که زیر بغلتان تمیز و خشک است و سپس آن را شب‌ها قبل از رفتن به رختخواب استفاده کنید. این به این دلیل است که مواد تشکیل دهنده برای ایجاد بلوک روی مجرای عرق به زمان نیاز دارند و اکثر افراد‌ شب‌ها کمتر یا اصلاً عرق نمی‌کنند.
3. استفاده از لباس‌های نخی و سبک
   بهترین راه برای کمک به کاهش تعریق در انتخاب لباس پوشیدن پارچه‌های سبک و قابل تنفس با تهویه خوب است. رنگ‌های روشن‌تر نیز به انعکاس نور خورشید کمک می‌کنند تا اینکه آن را جذب کنند، بنابراین پوشیدن رنگ می‌تواند به خنک نگه داشتن شما و کاهش تعریق کمک کند.
4. از غذاهای تند پرهیز کنید. بدن ما به غذاهای تند مانند هر گرمای دیگر واکنش نشان می‌دهد
5. کافئین نیز توصیه نمی‌شود زیرا غدد فوق کلیوی ما را تحریک می‌کند و باعث تعریق کف دست، پا و زیر بغل می‌شود.

آیا عرق کردن بیش از اندازه خطرناک است؟

اگر تعریق بیش از حد با علائمی که در ادامه ذکر می‌کنیم باشد فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:

• عرق کردن و کاهش وزن
• در هنگام خواب به طور پی در پی عرق کنید.
• تعریق که همراه با تب، درد قفسه سینه، تنگی نفس و ضربان قلب سریع رخ می‌دهد.
• عرق کردنی که طولانی مدت و غیر قابل توضیح باشد.